Błonnik występuje pod kilkoma różnymi postaciami, które mają też różnorodne oddziaływanie na nasz organizm. Nasz układ pokarmowy nie jest w stanie przyswoić żadnej z nich, dlatego też błonnik był początkowo uważany za tzw. substancję balastową czyli zbędną dla organizmu, a spożywaną tylko przy okazji przyjmowania innych, wartościowych składników. Chociaż sam błonnik (nazywany też włóknikiem) nie dostarcza żadnych składników mineralnych, to różne jego formy (zazwyczaj postaci cukrów złożonych – polisacharydów) są bardzo istotne w całym procesie trawiennym, od żołądka po jelita. Wszystkie formy włóknika pochodzą ze ścian komórkowych roślin – przyjżyjmy się im teraz bliżej.
Celuloza – to ta postać spełnia funkcję oczyszczającą układ jelitowy. Celuloza przechodząc przez jelita zbiera złogi nieprzetrawionego pokarmu, toksyny, masę kałową – dzięki temu zostają one wydalone z organizmu, zamiast zalegać całymi latami. Dzięki temu, że jelita są wolne od tych odpadów, nie jesteśmy narażeni na zaparcia (a przynajmniej mamy realną szansę, że będą występować znacznie rzadziej). Jest jednak coś znacznie ważniejszego – redukuje to także ryzyko wystąpienia nowotworów okrężnicy (czyli najdłuższej i największej części jelita grubego). Takie regularne oczyszczanie ma również znaczenie dla zapobiegania nadmiernemu przyrostowi masy ciała.
Celuloza kojarzy się powszechnie z przemysłem papierniczym i włókienniczym ponieważ bierze udział w produkcji papieru i bawełny. Nie rozpuszcza się w wodzie – dlatego właśnie w organizmie ludzkim może pełnić funkcję „szczotki zbierającej odpadki”. Występuje w ziarnach zbóż, owocach i warzywach.
Pektyna – ta forma ma zdolność do pęcznienia w układzie trawiennym, często już w samym żołądku – przez co wywołuje uczucie sytości. To oczywiście jest funkcja najważniejsza dl osób będących na różnego rodzaju dietach odchudzających. Zapobiega powstawaniu nowotworów i kamieni żółciowych a jednocześnie obniża poziom cholesterolu we krwii. Pektyna rozpuszcza się w wodzie, a występuje głównie w owocach. Przybiera postać galaretowatego żelu, w szklance wody unosi się niczym algi lub ameby. Ten galaretowaty żel jest rozkładany w jelicie grubym przez działające tam mikroby – spożywanie jej sprzyja więc rozwijaniu dobrej flory bakteryjnej.
Hemiceluloza – działa zarówno dla ograniczenia apetytu jak i dla oczyszczania jelita. Jest tak ponieważ jest częściowo rozpuszczalna w wodzie – łączy tym samym funkcje błonników rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych. Występuje w kaszach, otrębach i pełnoziarnistym pieczywie.
Lignina – działa podobnie jak celuloza, przechodząc przez jelita, zabiera ze sobą masę kałową, odłogi z zalegających produktów przemiany materii i wszelkie toksyny. Dzięki temu zapobiega powstawaniu nowotworów okrężnicy, kamieni żółciowych oraz zaparciom. Lignina, podobnie jak celuloza jest składnikiem drewna i podobnie jak celuloza nie rozpuszcza się w wodzie. Występuje w zbożach oraz w zdrewniałych częściach warzyw.
Guma i śluz – często wykorzystywane w preparatach na odchudzanie działających jako wypełniacze żołądka i dające uczucie sytości. Obniżają również pozom cholesterolu i glukozy we krwi. Korzystanie z nich warto skonsultować z lekarzem lub dietetykiem.
